تاریخچه آموزش از راه دور در جهان
آموزش از راه دور(Distance Learning) به یادگیری ای گفته می شود که طی آن دانش آموز و دبیر از نظر بعد مکانی از یکدیگر دور باشند. آموزش از راه دور با استفاده از امکاناتی مانند پست الکترونیکی، فیلم های آموزشی، رسانه ها و یا هر نوع تکنولوژی مرتبط با اینترنت از قبیل تابلوی پیغام ها، اتاق گفتگو و کنفرانس های کامپیوتری یا ویدیویی قابل اجراست. در واقع آموزش از راه دور فرآیندی است که فراگیرندگان را به منابع دور دست متصل می کند. همچنین، می تواند به عنوان ابزاری برای یادگیری مکمل نیز بکار گرفته شود.
درواقع آموزش از راه دور نوعی فرایند آموزشی است که در آن آموزش از فردی که درحال آموزش دادن است نسبت به فردی که در حال آموزش گرفتن می باشد، فارغ از زمان و مکان مشخصی انجام می گیرد. به این طریق که تمامی یا بخشی از ارتباط بین دبیران و دانش آموزان از طریق یک رسانه مصنوعی، یه بصورت الکترونیکی و یا بصورت چاپی صورت می پذیرد. بنابرتعریف، در آموزش از راه دور ابزار اصلی ارتباط، فناوری است.
آموزش از راه دور یا غیر حضوری در دهه اول سال 1700 میلادی آغاز و تا کنون در سراسر جهان از جمله ایران به عنوان یکی از شیوه های یاددهی – یادگیری مورد استفاده قرار گرفته است.
به عقیده برخی از صاحب نظران افلاطون و شاگردش دیونسیس از جمله افرادی بودند که برای اولین بار از شیوه آموزش از راه دور استفاده کردند.
در سال 1800 میلادی شیوه آموزش مجازی به صورت آموزش مکاتبه ای بود، در این روش دانش آموزان و دانشجویان از طریق مدرسه با نامه نگاری آموزش داده می شدند که این شیوه آموزشی مورد استقبال همگان قرار گرفته بود.
اولین آموزش از راه دور به شیوه پستی در سال های 1728 میلادی انجام گرفته است، حدود 280 سال قبل! از آن زمان تا به حال شکل های مختلفی از آموزش به شیوه های مختلف دیگری انجام شده است.اما آموزش از راه دور به شیوه ای جدید و با استفاده از فناوری های روز ( کامپیوتر و اینترنت ) به عنوان ابزاری جدید برای انتقال مفاهیم آموزشی و روند امر یاددهی – یادگیری مورد استفاده قرار گرفته است.
همزمان با ایالت متحده آمریکا که در زمینه آموزش از راه دور فعالیت داشت، کشورهای اروپایی نیز دوره های آموزشی را به صورت ارائه چکیده و خلاصه مطالب درسی در قالب جزوات، آغاز کرده بودند. که در ادامه آن اولین دوره آموزشی از راه دور دانشگاهی در سال 1892 تأسیس و توسط اداره پست اداره می شد.
با بهره گیری از ساختار برنامه سازی تلویزیون و رادیو، متصدیان سیستم آموزش از راه دور به تکنولوژی جدیدتری نسبت به پست دست یافتند که منجر به تاسیس اولین رادیوی آموزشی دانشگاهی در سال 1921 شد که نتیجه آن شکل گیری آموزش الکترونیکی بود و دانشگاه ها توانستند با استفاده از ابزارهای مختلف ترکیبی و چند رسانه ای مالتی مدیا آموزش الکترونیک را توسعه دهند. به نحوی که علاوه بر انگلستان و آمریکا سایر کشورهای اروپایی نیز توانستند از شیوه های آموزش الکترونیکی توسعه یافته بهره جسته و با استفاده از کلاس های مجازی و فناوری های جدید همچون لپ تاپ و شبکه های کامپیوتری روند سیستم آموزشی را توسعه دهند.
با ظهور اینترنت اولین دوره دروس دوره کارشناسی به صورت آنلاین توسط انستیتوی فناوری نیوجرسی در سال 1984 به دانشجویان ارائه و دروس دوره کارشناسی و تحصیلات تکمیلی در رشته مهندسی و اعطای مدارک تحصیلی به دانشجویان افتتاح شد. در ادامه دانشگاه فونیکس در سال 1989 اقدام به برگزاری کلاس های انلاین کرد. دانشگاه مجازی نیز کالیفرنیا با ائتلاف 100 دانشکده و دانشگاه و با ارائه بیش از 1500 درس نیز از این فناوری آموزشی بهره مند گشت.
تاریخچه آموزش از راه دور در ایران
سابقه آموزش از راه دور در ایران به زمان استفاده از ابزارهای کمک آموزشی شامل نمایش اسلاید و فیلم های آموزشی در کلاس درس باز میگردد. پس از آن تلویزیون نیز رسماً به عنوان آموزش همگانی از طریق این رسانه در سراسر کشور پرداخت. سپس دانشگاه ابوریحان بیرونی در سال 1350برای اولین بار آموزش های مجازی را به صورت مکاتبه ای در هشت رشته تحصیلی برگزار کرد.
در ادامه بهره مندی دانشگاه ها از این شیوه آموزشی دانشگاه پیام نور پس از تاسیس در سال 1366 و دانشگاه تهران در پایان دهه هفتاد آموزش مجازی را در دستور کار خود قرار داد.
به همین ترتیب برخی از دانشگاه آموزش الکترونیکی را راه اندازی کرده و اکنون در برخی از آنان تعدادی از دروس خود را به صورت تک درس به دانشجویان ارائه می دهند.
به طور کلی آموزش از راه دور از سنوات بسیار دور در کشورهایی همچون آلمان، سوئد، انگلستان و ایایلات متحده وجد داشته است.
و در حال حاضر با گذر زمان و توسعه امکانات و نیاز بشر به این فرایند آموزشی مدارس و سایر مراکز آموزشی و حتی ادارات ، سازمان ها و ... بر این باور هستند تا با استفاده ارتباطات و آموزش های خود را گسترش دهند.